Uzm. Dr. Ahmet Çevikaslan

Sesin en küçük birimi olan fonemlerin; konuşma ile ilgili organların yardımı ile söylenmesi işlemi artikülasyon olarak adlandırılır. Artikülasyon gelişiminin çocuklarda belirli bir seyri vardır. İki-üç yaşında /b/, /c/, /d/, /g/, /h/, /m/, /t/ sesleri, iki-dört yaşında /n/, /p/, /y/ sesleri, iki buçuk-dört yaşında /s/ sesi, iki-beş yaşında /ç/, /f/, /ğ/, /k/, /ş/ sesleri, üç-altı yaşında /l/ sesi, dört-altı yaşında /r/ sesi, dört-dokuz yaşında /j/ sesi, iki buçuk-sekiz yaşında /v/ sesi, altı-dokuz yaşında /z/ sesi duyulmaya başlanır. Sağlıklı gelişen bir çocukta artikülasyonun çoğu 3.5 yaşına kadar tamamlanır. Ağız içi organların motor koordinasyonunda sorunlar, zihinsel gerilik, işitme sorunları, vb nedenlerle gecikebilir ve konuşmanın anlaşılabilirliğini bozabilir.

Küçük çocukların kreşe başlatılma yaşı en fazla merak edilen konulardan birisidir. Kreşe başlama yaşını değerlendirirken; çocuğun duygusal, sosyal ve zihinsel gelişimine bakılarak karar verilmelidir. Kreşe başlayacak bir çocuğun otonomi (kendi kendini yönetme) becerisi yeterince gelişmiş olmalıdır, anne vb bağlanma figürlerinden birkaç saatliğine de olsa ayrı kalabilmeye tahammülü olmalıdır. Kreşteki basit aktivitelere katılabilecek, basit kurallara uyabilecek düzeyde zihinsel ve bedensel gelişimi olmalıdır. Akranları ile karşılıklı veya grup içinde etkileşime girebilme yeteneği yaşından beklenen düzeyde gelişmiş olmalıdır. Sonuç olarak; eğer kreşten bir okula hazırlık amacı ile yararlanılacak ise; çocukların 3 yaşını doldurmalarını beklemek uygun olur. Daha erken yaşta kreş desteğinin, bakıcı desteğinden çok farkı olmaz.

Otizmde en sık başvuru şikayeti konuşmanın gecikmesidir. Ama bu bulgu tek başına yeterli değildir. Otizmde iletişim genel olarak bozulmuştur. Konuşma gecikmesi olan bir çocuk çevresi ile iletişimden vazgeçmez. İşaret dili ile, jestlerini, mimiklerini kullanarak, beden dili ile vs iletişime girmeye çalışır. Duygusal, bedensel karşılıklılığı vardır. Oysa otistik bir çocuk konuşamamanın verdği eksikliği başka yöntemlerle kapatamaz.

Çocuk yetiştiren ailelerde en sık görülen hata, anne ile baba arasında çocuklara karşı farklı tutumlar sergilenmesidir. Anne baba dışındaki aile büyüklerinin de bu yanlışa ortak olmaları çocukların daha da tutarsız bir disiplin anlayışı ile büyütülmelerine neden olur. Annelerde daha sık görülen; kuralları uygulatmaya yönelik gereğinden fazla ısrarcılık, didişmeler ya da polemikler çocuğun inatçı olmasına yol açar. Çocuğun olumlu ve olumsuz davranışlarına geri bildirim verilmemesi; hem anne babanın çocuğu yeterince gözlemediğini düşündürür, hem de çocuk kendi davranışlarının (ve sonuçlarının) farkına varamaz. Çocukla gereksiz inatlaşmalara girip sonra da geri adım atmak hem anne babanın saygınlığını azaltır, hem de kararsız duruma sokar. İnatlşamayı daha da körükleyip çocuğu ezmek de özgüvenini tüketir. Sevginin eksik…

Küçük çocuklarda öfke nöbetleri 1-5 yaş arasında oldukça sıktır, her 5-6 çocuktan birisinde ortaya çıkar. Erkek ve kız çocuklarda eşit orandadır, haftada bir veya birden fazla görülür. Ebeveynin sınırlarını zorlamaları, onlarla otonomi mücadelesine girmeleri, ayrıca kendilerini dille ifade etmekteki beceriksizlikleri nedeniyle bu yaş döneminde sık olduğu düşünülür. Her durumda gözlenebilir ama daha sıklıkla “geçiş zamanı” olarak tanımlanabilecek anlarda; örneğin, yatmaya hazırlık, banyo saati, oyunu bırakma, aktiviteler arası geçişlerde daha sık olabilir. Her çocuk; engellenme anında ya da talepleri karşılanmadığında inatçılık, didişme, öfke, çevreye saldırganlık, kendisine zarar verme vb davranışlar sergileyebilir ancak beklenmeyecek sıklık ve yoğunlukta olması klinik olarak anlamlıdır. Bu problemi sık yaşayan ailelerin öncelikle çocuklarını gözlemeleri, öfke nöbeti ortaya…

Okula giden çocukların okuma yazmayı öğrendikleri ortalama bir süre vardır. Normal koşullarda; ülkemiz okullarında okuyan çocuklar 1. sınıfın ilk döneminin sonlarında (Kasım ve Aralık ayları gibi) okuma yazmaya başlarlar. Kimi anasınıflarında 6 yaş grubuna da alfabede yer alan harfler öğretilmektedir. Çocuğun okuma yazması 1. sınıfın ikinci dönemine ve daha sonrasına kalır ise öğrenmeyi bozan bir neden olup olmadığı araştırılmalıdır. Böyle durumlarda zeka geriliği, disleksi, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu başta olmak üzere pek çok gelişimsel ve ruhsal problem araştırılmalıdır.